یاقوت در ادب فارسی: گوهری خونین با نمادهای فرهنگی عمیق
سنگ یاقوت با ساختار بلوری منسجم و تاریخ زمین‌شناسی دیرینه، دستمایه خلق معانی عمیق در فرهنگ و ادب فارسی شده است. این گوهر گران‌بها در اشعار شاعران بزرگی چون فردوسی، حافظ و سعدی به کار رفته و نماد قدرت، زیبایی و حکمت است.
یاقوت در فرهنگ و ادب فارسی
سنگ یاقوت با ترکیب زیبایی نوری، ساختار بلوری منسجم و تاریخ زمین‌شناسی دیرینه‌اش، نه تنها به نماد قدرت و شکوه در فرهنگ‌های گوناگون تبدیل شده، بلکه دستمایه خلق معانی عمیق و گسترده‌ای در فرهنگ و ادب فارسی است. این گوهر خونین با رنگ سرخ درخشان خود، همواره مورد توجه شاعران، ادیبان و دانشمندان ایرانی بوده و در متون کهن به کرات از آن یاد شده است.
- ساختار کانی‌شناسی: یاقوت از خانواده کرندوم با فرمول شیمیایی Al₂O₃ است و سختی آن ۹ در مقیاس موس می‌باشد
- تشکیل در زمین: این سنگ در اعماق زمین تحت فشار و دمای بسیار بالا طی میلیون‌ها سال تشکیل می‌شود
- انواع یاقوت: یاقوت سرخ نفیس‌ترین نوع است و یاقوت کبود (سافیر) نیز از همین خانواده محسوب می‌شود
- معادن مهم: معادن میانمار، سریلانکا، ماداگاسکار و موزامبیک از غنی‌ترین منابع یاقوت جهان هستند
- نمادهای ادبی: یاقوت به خون، اشک خونین، لبان یار و همچنین قدرت پادشاهی تشبیه شده است
“یاقوت را گزند ز آتش نمی‌رسد / زان بر جواهرِ دگرش بود افتخار” - قاآنی
“خطت که بر خط یاقوت می نهم ترجیح / نوشته است بر آن لعل لب که «انت ملیح»” - کمال خجندی
در متون کهن فارسی همچون آثار ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی نیز به ویژگی‌های فیزیکی و نمادین یاقوت پرداخته شده است. این سنگ در شاهنامه فردوسی به عنوان زینت تاج پادشاهان و در دیوان حافظ به عنوان نماد زیبایی و نشاط به کار رفته است.