تولد واژه «ماهواره» در سالگرد پرتاب نخستین ماهواره جهان
کارشناسان فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت سالگرد پرتاب نخستین ماهواره جهان، تاریخچه انتخاب واژه «ماهواره» توسط دکتر محسن هشترودی را بررسی کرده‌اند.
تاریخچه انتخاب واژه «ماهواره» در زبان فارسی
کارشناسان گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت سالگرد پرتاب نخستین ماهواره جهان در سال ۱۹۵۷، به بررسی روند انتخاب واژه «ماهواره» پرداخته‌اند. این واژه که پیش‌تر به معنای «مانند ماه» و «دستمزد ماهانه» به کار می‌رفت، برای نامیدن دستگاه‌های مصنوعی که به دور زمین می‌چرخند، توسط دکتر محسن هشترودی، ادیب و ریاضی‌دان ایرانی، پیشنهاد شد. پیش از آن، در زبان فارسی از اصطلاحات «قمر مصنوعی» و «ماه مصنوعی» استفاده می‌شد، اما واژه ماهواره به دلیل کوتاهی و سادگی در ترکیب‌سازی، جایگزین آن‌ها شد.
- منشأ واژه: در زبان روسی از لفظی به معنای «همسفر زمین» و در انگلیسی از «satellite» به معنای «همراه» استفاده شده است.
- پیشنهاددهنده: دکتر محسن هشترودی در دهه ۱۳۳۰ این واژه را برای دستگاه‌های فضایی به کار برد.
- کاربرد تاریخی: واژه «ماهوار» پیش‌تر در متون قدیمی فارسی مانند شعر ادیب‌الممالک فراهانی دیده می‌شود.
- علت انتخاب: کوتاهی و سادگی در اشتقاق و ترکیب‌سازی باعث رواج این واژه شد.
- منابع: کتاب دکتر امیرحسین آریانپور به استفاده هشترودی از این واژه اشاره کرده است.
«اینک آنجا اداره‌ای دارم/ مختصر ماهواره‌ای دارم» - ادیب‌الممالک فراهانی «لفظ «ماهواره» را دکتر محسن هشترودی برای دستگاه‌های مصنوعی به کار برد» - فرهنگستان زبان
این بررسی نشان می‌دهد که انتخاب واژه‌های جدید در زبان فارسی با دقت و توجه به پیشینه تاریخی انجام می‌شود.