مفهوم عفت در اسلام: تعریف، انواع و مراتب آن از دیدگاه اخلاق اسلامی
عفت از فضائل برجسته اخلاقی در اسلام است که شامل خودداری از امور ناشایست در ابعاد مختلف زندگی میشود. این مقاله به بررسی تعریف لغوی و اصطلاحی عفت، انواع آن بر اساس قلمرو و ابعاد وجودی انسان، و مراتب مختلف این فضیلت اخلاقی میپردازد.

عفت در نظام اخلاق اسلامی
عفت از فضائل اخلاقی برجسته در نظام اخلاق اسلامی است که نقش کلیدی در سعادت و تعالی انسان ایفا میکند. این فضیلت نهتنها در کنترل غریزه جنسی، بلکه در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی نمود دارد. در متون دینی و اخلاقی، عفت بهعنوان یکی از ارکان چهارگانه فضیلتهای اصلی در کنار حکمت، عدالت و شجاعت معرفی شده است. عفّت در لغت به معنای «خودداری» آمده است که شامل خودداری از حرام، چیزی که حلال نیست، هر چیزی که شایسته نیست و همچنین خودداری از سؤال و درخواست از مردم میشود.
انواع عفت بر اساس ابعاد مختلف
- عفت در اندیشه: پرهیز از افکار و اندیشههای زشت و باطل
- عفت در عواطف: خودداری از تمایلات منفی، باطل و قبیح
- عفت در رفتار: پرهیز از رفتارهای زشت و قبیح
اقسام شاخص عفت
- عفت جنسی: مدیریت و کنترل شهوت جنسی
- عفت شکم: کنترل قوای شهویه در حوزه خوردن و آشامیدن
- عفت در نگاه و پوشش: خودداری از نگاه حرام و رعایت پوشش مناسب
- عفت در کلام و بیان: حفظ زبان از غیبت، تهمت و دیگر آفات
امام صادق علیهالسلام میفرمایند: «یکی از سجایای اخلاقی عفت است که ضد آن بیپروایی است»
در قرآن کریم آمده است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»
مراتب عفت از پرهیز از حرام شروع شده و تا دوری از مکروهات، مشتبهات و حتی ترک برخی لذتهای حلال ادامه مییابد. این فضیلت اخلاقی در حقیقت ملکهای در نفس است که واجد آن، نفس خود را تأدیب کرده و به مرحلهای رسیده است که رفتارهای اخلاقی برای او عادت شده است.
