شناخت خداوند سبحان و نقش تسبیح در مسیر معرفت الهی
محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی با موضوع «خدا را با خدا شناختن» به تبیین چهار رکن اساسی معارف الهی شامل تحلیل، تسبیح، تحمید و تکبیر پرداخت و نقش محوری تسبیح را در مسیر شناخت خداوند تشریح کرد.
شناخت خداوند از طریق تسبیح
محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی با موضوع «خدا را با خدا شناختن» به بررسی جایگاه تسبیح در مسیر معرفت الهی پرداخت. وی معارف الهی را در چهار رکن اساسی دسته‌بندی کرد: تحلیل (توحید)، تسبیح (تنزیه ذهن از تصورات بشری)، تحمید (ستایش خدا با صفاتش) و تکبیر (اعتراف به عظمت بی‌کران خداوند). انصاری تأکید کرد که تسبیح به‌عنوان ابزار شناخت و تنزیه ذات پاک الهی، محور اصلی اتصال تحلیل به تحمید و تکبیر است و بدون پیمودن این سلسله مراتب، مسیر شناخت الهی کامل نمی‌شود.
- تحلیل: بیان یکتایی خداوند با عبارت “لا إلهَ إلّا الله” که اساس همه شناخت‌های الهی است
- تسبیح: پیرایش ذهن از هر خیال و گمان بشری برای درک ذات نامحدود الهی
- تحمید: ستایش خداوند با صفات جمال و کمالی که خود بیان کرده است
- تکبیر: اعتراف به عظمت خداوند که فراتر از هر وصف بشری است
“تسبیح، علاوه بر معنای تنزیه و دور داشتن خداوند از هر نقص، ریشه‌ای در حرکت سریع و شتابان دارد؛ بدین معنا که در ذات آن نوعی شدت و تأکید وجود دارد که جایگاه ویژه‌ای در منظومه معرفت الهی ایجاد می‌کند.”
“خطبه‌ی ۹۱ نهج‌البلاغه، معروف به خطبه‌ی اشباح، از ژرف‌ترین سخنان امیرالمؤمنین(ع) درباره توحید است که اسراری از معرفت الهی را آشکار می‌کند.”
این استاد قرآن همچنین به هفت سوره‌ای که با ماده تسبیح آغاز شده‌اند اشاره کرد و بیان نمود که در این سوره‌ها موضوعات توحید، معاد و نبوت با وضوح بیان شده و اشتباهات ذهنی پیرامون ذات پاک خداوند را تصحیح می‌کنند.