فاطمیان: خاندان شیعی اسماعیلی و نقش آنها در تأسیس الازهر

فاطمیان: خلافت شیعی اسماعیلی در شمال آفریقا

فاطمیان خاندانی شیعی‌مذهب و اسماعیلی بودند که بین سال‌های ۲۹۷ تا ۵۶۷ هجری قمری بر بخش‌هایی از غرب جهان اسلام فرمان راندند. بنیان‌گذار این سلسله، عبیدالله مهدی بود که با یاری ابوعبدالله شیعی، داعی اسماعیلی یمنی، در مغرب حکومت خویش را تأسیس کرد. فاطمیان در اوج قدرت، سراسر شمال آفریقا، مصر، شام و یمن را تحت کنترل داشتند و به‌طور مداوم با خلافت عباسی و دولت‌های وابسته به آن درگیر بودند.

• زمینه پیدایش: حکومت فاطمیان در تونس کنونی پایه‌گذاری شد و نیروی نظامی آن عمدتاً از قبایل بربر تشکیل شده بود
• عبیدالله مهدی: نخستین خلیفه فاطمی که خود را امام مهدی معرفی کرد و با مخالفت خلافت عباسی روبرو شد
• اعتقادات: امامت، تأویل باطنی قرآن، اعتقاد به مهدویت و سازمان‌دهی شبکه‌ای از مبلغان مذهبی
• دانشگاه الازهر: یکی از میراث‌های مهم فاطمیان که ابتدا برای آموزش مذهب اسماعیلی تأسیس شد
• وضعیت کنونی: اسماعیلیه به‌عنوان یکی از شاخه‌های شیعه همچنان در مناطق مختلف جهان حضور دارد

"فاطمیان در مبارزه با خلافت عباسی خود را خلفای برحق می‌دانستند" "سلطه آنان نقش مهمی در تثبیت و گسترش تشیع، به‌ویژه در مصر، ایفا کرد"

امروزه تفکرات فاطمیان در میان اسماعیلیان نزاری به رهبری آقاخان چهارم ادامه دارد و دانشگاه الازهر اگرچه تحت مدیریت اهل سنت قرار گرفته، اما همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز آموزش اسلامی جهان شناخته می‌شود.