گشتی در گذر تاریخی قم و بازدید از خانه و مدرسه مرحوم آقا

گشتی در گذر تاریخی قم و معماری ساباط‌ها

این گزارش به بازدید از خانه و مدرسه مرحوم آیت‌الله سید صادق مجتهد قمی در گذر قلعه قم می‌پردازد. قم به عنوان شهری با پیشینه تاریخی غنی، دارای محلات و گذرهای تاریخی متعددی است که از دوره صفویه و قاجار به جا مانده‌اند. ساباط‌ها یا گذرهای پوشیده که در معماری ایرانی ریشه دارند، نه تنها کارکرد معماری بلکه نقش اجتماعی مهمی در هویت‌بخشیدن به ساکنان محلات داشتند.

• ساباط‌ها به عنوان فضاهای اجتماعی برای تجمع، حل اختلاف و تعاملات محلی عمل می‌کردند
• این سازه‌ها در تابستان هوای خنک و در زمستان پناهگاهی امن ایجاد می‌کردند
• نام‌گذاری گذرها بر اساس سازندگان، شخصیت‌های محلی یا مکان‌های مجاور صورت می‌گرفت
• متاسفانه بسیاری از این گذرهای تاریخی در دهه‌های اخیر تخریب شده‌اند
• نویسنده بر لزوم بازسازی و احیای این سازه‌ها در معماری معاصر تأکید دارد

“ساباط‌ها از ارزش‌های بی‌نظیر معماری ایرانی به شمار می‌آیند و باید در شهرسازی نوین احیا شوند.”

“این گذرها نه تنها سازه‌های فیزیکی بلکه مراکز حیات اجتماعی و فرهنگی محلات بودند.”

بازدید از خانه خاندان روحانی و مدرسه مرحوم آقا، فرصتی برای درک عمیق‌تر تاریخ فرهنگی و مذهبی قم فراهم کرد. این بناها که نزدیک به دو قرن قدمت دارند، میزبان عالمان و مجتهدان بزرگی بوده‌اند و همچنان به عنوان مراکز علمی و معنوی فعال هستند.